Di chúc viết tay có được thừa nhận không?
Nội dung câu hỏi:
(Câu hỏi của bạn Trịnh Huyền Trang)
Bố tôi qua đời để lại một số tài sản gồm một căn nhà, hai thửa đất ở và một xe ô tô. Chúng tôi tìm thấy tờ di chúc ông viết để lại chiếc ô tô cho người con út, còn nhà và đất thì không thấy nói đến. Chiếc xe này ông mới mua hơn một năm, giá mua gần ba tỷ đồng. Anh em chúng tôi chưa thống nhất được việc chia thừa kế, có người không đồng ý vì bản di chúc ông viết tay, không có ai xác nhận cả, mấy người cho là di chúc này không có giá trị. Xin Trang pháp luật cho thêm ý kiến giúp chúng tôi xử lý phần di sản này được phù hợp?
Tư vấn của luật sư:
Được quy định tại Bộ luật dân sự, về hình thức, di chúc phải được lập thành văn bản; nếu không thể lập được di chúc bằng văn bản thì có thể di chúc miệng. Di chúc bằng văn bản có các loại: Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng; di chúc bằng văn bản có người làm chứng; di chúc bằng văn bản có công chứng; di chúc bằng văn bản có chứng thực.
Với di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải đảm bảo yêu cầu: Người lập di chúc tự tay viết và ký vào bản di chúc và nội dung được thể hiện đầy đủ theo quy định tại Điều 653 của Bộ luật dân sự, đó là:
1. Di chúc phải ghi rõ: Ngày, tháng, năm lập di chúc; họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc; họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản hoặc xác định rõ các điều kiện để cá nhân, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản; di sản để lại và nơi có di sản; việc chỉ định người thực hiện nghĩa vụ và nội dung của nghĩa vụ.
2. Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu; nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được đánh số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.
Đồng thời, một bản di chúc được coi là hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép;
b) Nội dung di chúc không trái pháp luật, đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật.
Như vậy, di chúc bằng văn bản do bố bạn viết tay, không có người làm chứng nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện và thể hiện đầy đủ nội dung theo yêu cầu của một bản di chúc nêu trên đây thì di chúc đó có hiệu lực pháp luật.
Số tài sản là căn nhà và hai thửa đất không được định đoạt trong di chúc nên sẽ được phân chia theo quy định của pháp luật, tức theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định. Theo đó, những người thừa kế theo pháp luật được xác định theo thứ tự:
a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;
b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;
c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.
Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.
(Luật sư Nguyễn Thiện Hùng)