Nội dung câu hỏi:
Khi anh em chúng tôi tiến hành phân chia di sản của bố tôi để lại, trong số bốn người con thì chỉ có 3 người có tên trong di chúc, thế nhưng người không có tên này vẫn yêu cầu được chia một phần, chú ấy nói là luật sư hướng dẫn như vậy. Xin cho biết có trường hợp nào mà người không có tên trong di chúc lại vẫn được hưởng thừa kế không?
(Câu hỏi của bạn Lê Thịnh)
Ý kiến tư vấn:
Pháp luật về thừa kế trao cho người lập di chúc quyền định đoạt tài sản của mình, cụ thể họ có được các quyền sau đây:
a) Chỉ định người thừa kế; truất quyền hưởng di sản của người thừa kế.
b) Phân định phần di sản cho từng người thừa kế.
c) Dành một phần tài sản trong khối di sản để di tặng, thờ cúng.
d) Giao nghĩa vụ cho người thừa kế.
đ) Chỉ định người giữ di chúc, người quản lý di sản, người phân chia di sản.
Theo Bộ luật Dân sự, di chúc phải hợp pháp mới được pháp luật công nhận. Di chúc hợp pháp là di chúc đáp ứng đủ các điều kiện: a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép; b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.
Như đã nêu ở trên, việc định đoạt tài sản là quyền của người lập di chúc, tuy nhiên trong một số trường hợp nhất định còn có sự can thiệp của pháp luật. Cụ thể pháp luật sẽ can thiệp để một số người được thừa kế mà không phụ thuộc vào nội dung của di chúc. Việc này được ghi nhận tại Điều 644 của Bộ luật Dân sự về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc. Những người đó gồm:
a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
b) Con thành niên mà không có khả năng lao động.
Những người này vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó.
Trở lại trường hợp của bạn, nếu di chúc của người bố để lại là hợp pháp và người con không có tên trong di chúc thuộc trường hợp được hưởng di sản theo quy định tại Điều 644 của Bộ luật Dân sự thì người này được hưởng một phần tài sản theo quy định đó, bằng không thì người này không được hưởng và di sản được chia theo di chúc.
Thư của bạn không đề cập đến mẹ của bạn, nếu mẹ bạn còn sống mà cũng không có tên trong di chúc thì bà là người được hưởng phần di sản theo Điều 644 nói trên.
Cần lưu ý là quy định này không áp dụng đối với người từ chối nhận di sản hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định của Bộ luật Dân sự.
Luật sư Nguyễn Thiện Hùng