Nội dung câu hỏi:
Tôi làm nghề lao động tự do, xin cho biết nếu tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thì được hưởng những chế độ gì và cụ thể các chế độ được hưởng, điều kiện để được hưởng chế độ?
(Câu hỏi của bạn Nguyễn Lân)
Ý kiến tư vấn:
Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất. Điều luật của Luật Bảo hiểm xã hội đã cho thấy khi tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, người lao động được hưởng hai chế độ là chế độ hưu trí và chế độ tử tuất.
Về chế độ hưu trí:
Để được hưởng lương hưu, người lao động phải có đủ các điều kiện về tuổi đời và thời gian đóng bảo hiểm xã hội, cụ thể là đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định của Bộ luật Lao động và đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên.
Mức lương hưu hằng tháng được tính bằng 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội và tương ứng với số năm đóng bảo hiểm xã hội, với lao động nam, nghỉ hưu vào năm năm 2021 là 19 năm, từ năm 2022 trở đi là 20 năm; lao động nữ là 15 năm. Sau đó cứ thêm mỗi năm, người lao động được tính thêm 2%; mức tối đa bằng 75%.
Người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, khi nghỉ hưu, ngoài lương hưu còn được hưởng trợ cấp một lần. Mức trợ cấp một lần được tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội.
Trường hợp người lao động dừng đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện mà chưa đủ điều kiện để hưởng lương hưu hoặc chưa nhận bảo hiểm xã hội một lần theo quy định thì được bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội.
Người lao động trong một số trường hợp như đủ điều kiện về tuổi theo quy định nhưng chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội mà không tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội; ra nước ngoài để định cư; người đang bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng mà có yêu cầu, thì được hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần được tính tùy thuộc vào số năm đã đóng bảo hiểm xã hội.
Về chế độ tử tuất:
Gồm trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất.
Những người sau đây khi chết thì người lo mai táng được nhận trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng mà người lao động chết.
a) Người lao động có thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 60 tháng trở lên;
b) Người đang hưởng lương hưu.
Người lao động đang đóng bảo hiểm xã hội, người lao động đang bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội, người đang hưởng lương hưu khi chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp tuất một lần.
Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người lao động đang đóng bảo hiểm xã hội hoặc đang bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội được tính theo số năm đã đóng bảo hiểm xã hội, cứ mỗi năm tính bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội cho những năm đóng bảo hiểm xã hội trước năm 2014; bằng 02 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội cho các năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Mức trợ cấp tuất một lần đối với thân nhân của người đang hưởng lương hưu chết được tính theo thời gian đã hưởng lương hưu, nếu chết trong 02 tháng đầu hưởng lương hưu thì tính bằng 48 tháng lương hưu đang hưởng; trường hợp chết vào những tháng sau đó, cứ hưởng thêm 01 tháng lương hưu thì mức trợ cấp giảm đi 0,5 tháng lương hưu.
Luật sư Nguyễn Thiện Hùng