Quan hệ đại diện giữa vợ và chồng
* Câu hỏi:
Xin cho biết quy định của pháp luật về việc vợ, chồng đại diện cho nhau trong các giao dịch về tài sản. Khi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất là tài sản chung của vợ chồng nhưng chỉ ghi tên một người thì người đó có được quyền tự mình quyết định các việc như thế chấp, góp vốn … không, và trong hoạt động kinh doanh chung thì các quyết định của mỗi người có hiệu lực thế nào?
Lê Thị Mỹ Liên (Cam Ranh)
* Ý kiến tư vấn:
Quan hệ đại diện nói chung được pháp luật dân sự ghi nhận, theo đó, đại diện là việc một người (người đại diện) nhân danh và vì lợi ích của người khác (người được đại diện) xác lập, thực hiện giao dịch dân sự trong phạm vi đại diện. Cá nhân, pháp nhân hoặc chủ thể khác có thể xác lập, thực hiện giao dịch dân sự thông qua người đại diện. Trong trường hợp pháp luật quy định cá nhân phải tự mình xác lập, thực hiện một giao dịch dân sự thì họ không được để người khác đại diện cho mình đối với giao dịch đó. Người đại diện phải có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Quan hệ đại diện được xác lập theo pháp luật (là đại diện do pháp luật quy định hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định) hoặc theo uỷ quyền (là đại diện được xác lập theo sự uỷ quyền giữa người đại diện và người được đại diện).
Với vợ chồng, việc đại diện giữa vợ và chồng trong xác lập, thực hiện, chấm dứt giao dịch liên quan đến tài sản chung được xác định theo quy định về đại diện của pháp luật dân sự và quy định của Luật Hôn nhân và gia đình cùng với các luật khác có liên quan. Vợ, chồng đại diện cho nhau khi một bên mất năng lực hành vi dân sự mà bên kia có đủ điều kiện làm người giám hộ hoặc khi một bên bị hạn chế năng lực hành vi dân sự mà bên kia được Tòa án chỉ định làm người đại diện theo pháp luật cho người đó, trừ trường hợp theo quy định của pháp luật thì người đó phải tự mình thực hiện quyền, nghĩa vụ có liên quan.
Vợ, chồng có thể ủy quyền cho nhau xác lập, thực hiện và chấm dứt giao dịch mà theo quy định của pháp luật phải có sự đồng ý của cả hai vợ chồng.
Đối với tài sản chung vợ chồng là quyền sử dụng đất cũng như các tài sản chung khác có giấy chứng nhận quyền sở hữu tài sản mà chỉ ghi tên vợ hoặc chồng thì khi xác lập, thực hiện và chấm dứt giao dịch liên quan đến tài sản chung này đều phải tuân thủ nguyên tắc đại diện được Bộ luật dân sự cũng như các luật khác quy định. Trong trường hợp vợ hoặc chồng có tên trên giấy chứng nhận quyền sở hữu, giấy chứng nhận quyền sử dụng tài sản tự mình xác lập, thực hiện và chấm dứt giao dịch với người thứ ba trái với quy định về đại diện giữa vợ và chồng của Luật Hôn nhân và gia đình thì giao dịch đó vô hiệu, trừ trường hợp theo quy định của pháp luật mà người thứ ba ngay tình được bảo vệ quyền lợi.
Trong trường hợp vợ, chồng kinh doanh chung thì vợ, chồng trực tiếp tham gia quan hệ kinh doanh là người đại diện hợp pháp của nhau trong quan hệ kinh doanh đó, trừ trường hợp trước khi tham gia quan hệ kinh doanh, vợ chồng có thỏa thuận khác hoặc Luật có quy định khác.
Luật sư Nguyễn Thiện Hùng